صابون چیست؟

آشنایی با ساختار صابون و نحوه پاک کردن ذرات چربی

همان طور که می دانید صابون ها یک نوع ماده شوینده هستند که برای از بین بردن لکه های چربی روی پوست، مو یا هر سطح دیگری استفاده می شوند. این نوع از تمیزکننده ها از واکنش بین یک ماده قلیایی مانند سود مایع یا همان سدیم هیدروکسید با اسیدهای گیاهی یا حیوانی و یا به طور کلی اسیدهای چرب، حاصل می شوند. نمک های سدیم حاصل از این واکنش عامل موثری در برداشتن انواع لکه های چربی از روی سطوح مختلف است.
صابون مانند دیگر شوینده های مصنوعی نوعی سطح فعال به شمار می رود. با وجود اینکه آب یک حلال خوب در علم شیمی شناخته شده است، ولی به دلیل دارا بودن کشش سطحی بسیار بالا، مولکول های آن ترجیح می دهند به جای نشستن روی سطوح دیگر و مرطوب کردن آن سطح، در کنار هم بمانند.
شوینده ها و به ویژه صابون، از طریق کاهش کشش سطحی آب کمک می کنند، مولکول های آب راحت تر به روی سطوح مختلف نفوذ کنند و درنتیجه قدرت آب را برای حل کردن لکه های چربی و کثیفی افزایش میدهد.

صابون چگونه به ازبین بردن لکه های چربی کمک میکند؟

همان طور که در بالا گفتیم، یک مولکول صابون شامل یک گروه قطبی یا آبدوست و یک گروه غیرقطبی یا آبگریز می شود. بخش آبدوست صابون قابلیت حل شدن در آب را داشته و گروه غیرقطبی آن قابلیت انحلال در روغن را دارد. با توجه به ساختار صابون می توان آن را به عنوان یک امولسیون کننده معرفی کرد که این ویژگی آن را به پاک کننده قوی تبدیل کرده است.
امولسیفایر باعث پراکنده شدن یکنواخت دو مایع غیرقابل امتزاج می شود. به همین دلیل صابون که باعث انحلال روغن در آب می شود، به کمک نقش امولسیفایری که ایفا می کند به پاک کردن ذرات و لکه های چربی و کثیفی از روی سطوح کمک می کند.
با توجه به اینکه کشش سطحی بین روغن و آب بسیار زیاد است، زمانی که آب در تماس با ذرات روغن قرار می گیرد، ذرات روغن کاملا به یکدیگر چسبیده و لایه کاملا متمایز بین آب و روغن به وجود می آید. اگر مولکول های صابون در محیط وجود داشته باشند، کشش سطحی بین ذرات آب و روغن کاهش می یابد و بدین ترتیب امکان جدا کردن ذرات روغن از سطح به وجود می آید.

به بیان دقیقتر، بخش غیرقطبی و آبگریز صابون به ذرات روغن چسبیده و در آن حل می شود و برعکس، بخش قطبی صابون نزدیک ملکول های آب قرار می گیرد. چنین ساختاری را میسل می نامند.
به کمک هم زدن این محلول، میسل های تشکیل شده در آب پراکنده می شوند و از این طریق، ذرات چربی از روی سطح جدا می شوند.بدین صورت مولکول های صابون باعث جدا شدن ذرات چربی از روی سطح و معلق شدن آنها در محلول آبی می شود، تا انکه از طریق آبکشی ذرات چربی به طور کامل از سطح خارج می شوند.
البته همواره صابون ها نمی توانند کارایی لازم را داشته باشند. در شرایطی مانند حضور یون های کلسیم و منیزیم در آب که به اصطلاح باعث سختی آب می شوند، مولکول های صابون به صورت ذرات نامحلول رسوب می کنند. بنابراین کارایی صابون ها به شرایط مورد استفاده نیز بستگی دارد.
علاوه براین صابون ها در آب اسیدی نیز بی اثر هستند. زیرا نمک اسیدهای ضعیف حاصل از اسید موجود در آب توسط اسیدهای معدنی به اسیدهای چرب آزاد تبدیل می شوند. از آنجا که این اسیدهای چرب انحلال پذیری کمتری نسبت به نمک های سدیم یا پتاسیم دارند، به صورت رسوب درآمده و نقش تمیزکنندگی خود را ایفا نمی کنند.